ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ АТА-АНАЛАРДЫҢ БАСТЫ ҚАТЕЛІКТЕРІ
Бүгінгі қоғамдағы ата-ана мен бала қарым-қатынасы түрлі өзгерістерге ұшырап келеді. Уақыт ағымына сай ата-аналардың бала тәрбиесіндегі көзқарастары мен әдістері өзгергенімен, кейбір қателіктер жиі қайталанады.
1. Балаларды бір-бірімен салыстыру. Ата-аналар балаларының жетістіктерін үнемі бір-бірімен салыстырып, олардың арасында бәсекелестік пен қызғаныштың артуына себепші болады. Мұндай ортада өскен балалар өздерін төмен сезініп, өзіне деген сенімділікті жоғалтуы мүмкін. Сонымен қатар, бұл бауырлар арасындағы қарым-қатынастың нашарлауына алып келеді.
2. Артық қорғау және еркелету. Өмірлік мәселелерді шешуді үйренбеген балалар өздерін әлсіз әрі тәуелді сезінеді. Ата-аналардың басты міндеті – баланы өмірге дайындау, ал шамадан тыс қорғау мен шектен тыс еркелету олардың дербестік қабілетін төмендетеді.
3. Балаға немқұрайлы қарау. Баласының қажеттіліктерін елемейтін, олармен эмоционалды байланыс орнатпайтын ата-аналар әлеуметтік қызығушылығы төмен, тұйық балаларды тәрбиелеуі мүмкін. Мұндай балалардың өз мақсатына жетуде басқалардың мүддесін елемеуі ықтимал, тіпті заң бұзушылыққа дейін баруы мүмкін.
4. Сыйламаушылық. Баланың көзінше оны менсінбеу, өзгелердің алдында ұрсып, кемсіту – оның өзін-өзі бағалауын төмендететін үлкен қателік. Мұндай ортада өскен бала өзін түкке тұрғысыз сезініп, психологиялық тұрғыдан тұйықталып қалуы мүмкін.
5. Балаларының көзінше зорлық-зомбылық көрсету. Ата-аналардың балалардың көзінше дауласуы, ұрысуы немесе күш көрсетуі бала психологиясына ауыр соққы болып тиеді. Зерттеулер көрсеткендей, бұзақы балалар көбінесе осындай агрессивті ортада өседі. Балалар зорлық-зомбылықты мәселені шешудің жалғыз жолы деп қабылдауы мүмкін.
6. Кенже балаға көбірек көңіл бөлу. Ата-аналар кейде кенже балаға ерекше назар аударып, үлкен балаларына аз көңіл бөледі. Бұл басқа балалардың өзін қажетсіз сезінуіне, бауырлар арасындағы қарым-қатынастың суып кетуіне әкелуі мүмкін. Барлық балаларға теңдей махаббат пен қамқорлық көрсету өте маңызды.
7. "Ол жай ғана бала" деген қате түсінік. Ата-аналар баланың сезімдерін елеусіз қалдырса, ол өз маңыздылығына күмәнданып өседі. Егер ата-ана баласының көзінше өтірік айтса, бала да өтірікке үйренеді. Сондықтан әр баланы жеке тұлға ретінде қабылдап, оның пікіріне құрметпен қарау қажет.
8. Баланың көзінше өз-өзіне ие бола алмау. Балалар ата-ананың іс-әрекетін қайталайды. Егер ата-ана өз эмоцияларын басқара алмаса, бала да осындай әдетті бойына сіңіреді. Баланың көзінше шамадан тыс ашулану, жылау немесе үрейге бой алдыру оның психологиялық дамуына теріс әсер етеді.
9. Авторитарлық тәрбие. Тек қатаң ережелер мен тыйымдарға негізделген тәрбие баланың өзіне деген сенімділігін төмендетіп, психологиялық қысымға ұшыратады. Мұндай ортада өскен балалар кейінге қалдыру әдетіне ие болып, өз бетімен шешім қабылдауда қиындықтарға тап болуы мүмкін. Ата-ана тәрбие әдістерін саналы түрде таңдап, баламен достық қарым-қатынас орнатуға тырысуы керек.
10. Баланың психологиясы туралы білім алмау. Ата-ананың ең үлкен қателіктерінің бірі – бала психологиясы туралы білім алуға мән бермеу. Баланы түсіну үшін ата-аналар өздерін үнемі жетілдіріп, психологиялық, тәрбиелік әдебиеттер оқып, мамандардың кеңесіне жүгінуі қажет.
Әрбір ата-ана баласының бақытты, білімді, өзіне сенімді тұлға болып өсуін қалайды. Дегенмен, жоғарыда аталған қателіктер бала тәрбиесіне кері әсер етуі мүмкін. Ең бастысы – ата-аналар өз тәрбиелік әдістерін қайта қарап, балаға мейірімділік пен түсіністікпен қарауды үйренуі қажет. Себебі, бүгінгі баланы қалай тәрбиелесек, ертеңгі қоғам да солай қалыптасады.
