Асанәлі Әшімовтің өнермен өрілген тағдыры
Фото:Lagyl Namaz
Қазақ киносы мен театр өнерінің тарихы Асанәлі Әшімовтің есімінсіз елестету мүмкін емес. Ол актерлік шеберліктің биік үлгісін қалыптастырған, ұлттық өнердің әлемдік кеңістікке танылуына өлшеусіз үлес қосқан дара тұлға. Сахна мен экранда сомдаған әрбір бейнесі арқылы ол көрерменін ойландырып, толғандырып, адам жанының терең қатпарларына үңіле білді.
Асанәлі Әшімов 1937 жылы 8 мамырда Жамбыл облысы Сарысу ауданы Жайылма ауылында дүниеге келді. Болашақ актердің өнерге деген құштарлығы ерте оянып, оны Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының театр факультетіне алып келді. 1956–1961 жылдары осы оқу орнында білім алған жас актер кәсіби сахнаға нық қадам басты.
Өнер жолындағы ғұмыры Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ ұлттық драма театрымен тығыз байланысты болды. Театр сахнасында ол қазақ және әлем драматургиясының күрделі кейіпкерлерін сомдап, актерлік өнердің биік деңгейін көрсетті. «Абайдағы» Керім, «Еңлік-Кебектегі» Кебек, «Қара қыпшақ Қобыландыдағы» Айшуақ, «Қозы Көрпеш – Баян сұлудағы» Қодар, Шекспирдің «Юлий Цезаріндегі» Юлий Цезарь әрқайсысы бір-біріне ұқсамайтын, терең психологиялық бейнелер. Бұл образдар арқылы Асанәлі Әшімов сахнада адам тағдырының күрделілігін, ішкі драмасын айрықша дәлдікпен жеткізе білді.
Актердің кино өнеріндегі орны да айрықша. «Қыз Жібек» фильміндегі Бекежан бейнесі қазақ киносының ең күрделі әрі есте қаларлық образдарының біріне айналды. Ол жауыздықты да, ішкі қайшылықты да біржақты емес, терең адамдық тұрғыдан көрсете білді. «Атаманның ақырындағы» Шадияров, «Транссібір экспресіндегі» Қасымханов, «Нан дәміндегі» Кемел, «Жаушыдағы» Қаражал, «Бұлғар даласынан ескен жылы желдегі» Шыңғыс хан секілді рөлдер актерлік шеберліктің нағыз мектебі болды. Осы еңбектері арқылы Асанәлі Әшімов қазақ киносының көркемдік деңгейін жаңа белеске көтерді.
Асанәлі Әшімов режиссер ретінде де ұлттық өнерге сүбелі үлес қосты. Оның сахналаған спектакльдері мен түсірген фильмдері көркемдік ізденісімен, ой тереңдігімен ерекшеленді. «Ревизор», «Ақбілек» спектакльдері мен «Жылан жылы», «Шоқан Уәлиханов», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» фильмдері оның режиссерлік қолтаңбасының кең тынысын айқын көрсетті.
Өнер иесі тек сахна мен экранда ғана емес, ұстаз ретінде де зор құрметке ие болды. Профессор ретінде жас актерлерге кәсіби білім беріп, актерлік мектептің қалыптасуына үлес қосты. Оның шәкірттері бүгінде қазақ өнерінің әр саласында абыроймен еңбек етіп жүр.
Асанәлі Әшімов атақ-даңққа масайрамаған, өнерге адал, талапшыл тұлға болды. Ол үшін актерлік мамандық жай кәсіп емес, үлкен жауапкершілік, рухани миссия еді. Сондықтан да оның шығармашылығы уақытпен өлшенбейді, ұрпақпен жалғасады.
Сахна мен экранның алып тұлғасы өмірден өтсе де, оның жарқын бейнесі, сомдаған рөлдері, өнерге қалдырған өнегесі қазақ мәдениетінің мәңгілік қазынасы болып қала бермек. Асанәлі Әшімовтің ғұмыры – өнерге қызмет етудің, биік талғам мен адалдықтың шынайы үлгісі.
